Po co uczelni publicznej fundacja i kapitał żelazny?

Jednym z kluczowych elementów strategii rozwoju współczesnych liderów – w tym uczelni wyższych – jest stworzenie Kapitału Żelaznego (nazywanego również „wieczystym”, po angielsku: “endowment”), którego podstawowym założeniem jest pozyskiwanie środków finansowych na realizację długoterminowych i istotnych celów strategicznych uczelni.

Historia tworzenia kapitału żelaznego na świecie ma już ponad 300 lat. Już w XIII i XIV wieku uczelnie Oxford i Cambridge stały się pierwszymi instytucjami edukacyjnymi z kapitałem wieczystym.

W krajach anglosaskich fundusz z takim kapitałem stanowił pakt między pokoleniami i stał się przez lata, dzięki długiemu horyzontowi, wiarygodnym źródłem finansowania i czynnikiem podnoszącym prestiż danej uczelni, dzięki możliwości finansowania odległych przedsięwzięć.

W uczelniach takich jak Harvard University kapitał żelazny budowany jest od 50 lat poprzez Harvard Management Company (https://www.hmc.harvard.edu/). Kapitał ten wynosi ok 50 MLD USD^[1] i stanowi główne źródło przychodów – jest około 7-krotnie większy od przychodu operacyjnego (wynoszącego w 2021 roku 5,5 miliarda dolarów). Uniwersytet ten posiada portfolio składające się z 14 000 subfunduszy celowych, czyli takowych, jakie darczyńcy wyznaczyli na cele inwestycyjne na przyszłość. Fundusz Harvard Management Company stał się na tej uczelni podstawowym źródłem finansowania, obsługującym niemalże każdą działalność operacyjną. Rocznie, z funduszu część środków jest wypłacana do budżetu uczelni, a część jest pomnażana.

Z kolei kapitał żelazny Uniwersytetu Cambridge w 2021 roku wynosił około 6,3 miliarda funtów, natomiast jego przychód operacyjny wyniósł ok 2,2 miliarda funtów. Relacja ta oznacza, że kapitał żelazny był niemal trzykrotnie większy niż przychód operacyjny w danym roku.

Przychody mogą zmieniać się z biegiem czasu w zależności od inwestycji, darowizn, wyników finansowych i innych czynników. Dane te podkreślają jednak jak ważnym elementem w przyszłości każdej uczelni będzie to właśnie źródło finansowania długoterminowego. W Polsce, w porównaniu z uczelniami światowymi, pozyskiwanie kapitału żelaznego nie było dotąd spopularyzowane, jednak to zmienia się od 2023 roku, głównie jako reakcja uczelni polskich na kryzysy pandemiczne, wojnę Rosji z Ukrainą, czy też niepewność geopolityczną. Spowodowane jest to również różnicą w sposobie finansowania poszczególnych uczelni. Niektóre z nich, jak np. Akademia Leona Koźmińskiego, założyły fundusz pod kapitał żelazny i zarządzającą nim fundację. Celem tego funduszu, podobnie jak na uczelniach zachodnich, jest wsparcie długoterminowe programu stypendialnego, programów badawczych i zbudowanie wybitnej kadry akademickiej^[2]. Również Rektor Uniwersytetu Warszawskiego stawia kapitał

żelazny oraz dodatkowe źródła finansowania „wśród wyzwań i celów na nadchodzący czas (…)”^[3].

Biorąc pod uwagę powyższe dane i wzorując się właśnie na doświadczeniu uczelni zagranicznych (Harvard, Cambridge, czy Oxford) SGMK stworzyło Fundację Edukacji i Nauki Kopernik (FENK), mogącą w przyszłości z jednej strony finansować stypendia, badania naukowe, zapewniać rozwój wysoce-wykwalifikowanej kadry naukowej, urealniające pomysły naukowe i biznesowe studentów oraz doktorantów. Z drugiej strony, dzięki profesjonalnemu zarządzaniu kapitał będzie długoterminowo zapewniać alternatywne dla dotacji dochody i służył dywersyfikacji ryzyka związanego z rozwojem Uczelni w turbulentnym i stale zmieniającym się otoczeniu^[4].

Po stworzeniu FENK, kolejnym fazą są przygotowania jej struktury, analiza możliwych kroków prawnych, wymiana wiedzy z międzynarodowym i polskim otoczeniem podczas trzeciego dnia kongresu Futurist of The Year 2024. Wszystkie te kroki (analizy, badania, kongres i rozmowy, spotkania w jego trakcie), mają doprowadzić do zbudowania zespołu docelowego, oraz stworzenia programu pozyskania kapitału, który będzie oszczędzany i pomnażany przez kolejne lata. Tymczasem, struktura, jak i zespół Fundacji będzie ulegał stałym zmianom adaptacyjnym, celem dopasowania do nowych informacji płynących z analiz i opracowań. Nie bez znaczenia jest również próba umiędzynarodowienia struktur Fundacji, tak by pozyskać dopływ wiedzy od praktyków tego obszaru z innych krajów. Temu m.in. służyć ma inicjatywa www.futuristoftheyear.com oraz www.domkopernika.pl.

Kapitał żelazny będzie dla SGMK spełniał funkcję stabilności i zachęcał do innowacyjności, elastyczności i wprowadzania nowych technologii, co prowadzić powinno do nowych odkryć naukowych, a także wspomagać rozwój absolwentów SGMK dając im wsparcie w rozwoju dalszej drogi naukowej, edukacyjnej, ale i biznesowej (wsparcie start-upów i pomysłów rozwojowych).

SGMK, wzorem innych polskich uczelni publicznych, uruchomiło w 2023 roku Fundację Edukacji i Nauki Kopernik, której głównym kanonem wartości jest nauka, a jej model zarządzania stanowi odpowiedź na zobowiązania, jakie SGMK sobie postawiła poprzez Strategię na kolejne lata rozwoju. Celem FENK jest wspieranie społeczeństwa obywatelskiego i wspieranie kapitału społecznego w zakresie m.in:

1) wsparcia podmiotów, o których mowa w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 742 ze zm.), w szczególności Szkoły Głównej Mikołaja Kopernika w Warszawie,

2) inicjowania i wspierania nowatorskich rozwiązań w różnorodnych dziedzinach życia społecznego, a szczególnie w nauce i edukacji na wszystkich szczeblach;

3) propagowania wykorzystania nowoczesnych technologii w nauce i edukacji;

4) podtrzymywania i upowszechniania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej;

5) wspierania rozwoju gospodarczego, w tym rozwoju przedsiębiorczości, uczciwej konkurencji i społecznej gospodarki rynkowej;

6) wspierania rozwoju techniki, wynalazczości i innowacyjności oraz opracowywanie, wdrażanie i rozpowszechnianie nowych rozwiązań technicznych w praktyce gospodarczej, w tym know-how;

7) upowszechniania i wspierania kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego.

FENK może realizować swoje cele między innymi poprzez działalność edukacyjną, naukowo-badawczą oraz wszelkie działania związane z kształceniem zawodowym.

Reasumując, Kapitał Żelazny oraz FENK będą wiązały przeszłe, obecne i przyszłe pokolenia wokół realizacji celów, misji i wizji rozwoju SGMK w duchu przedsiębiorczości wzorowanej na myśli i dokonaniach Mikołaja Kopernika.

Zapraszamy na kongres Futurist Of The Year 2024, którego trzeci dzień poświęcony będzie przyszłości edukacji, w tym sposobów rozwoju i pozyskiwania funduszy, również poprzez kapitał żelazny, który mamy nadzieję, jeszcze w 2024 będzie mógł być budowany. Do tego jednak potrzebny jest odpowiedni, zespół i wiedza, nad czym obecnie pracujemy. Zainteresowanych tematem kapitału żelaznego zapraszamy do kontaktu – będziemy też proponować wykłady i spotkania rozszerzające wiedzę w tym zakresie.

—

^[1]PitchBook data Geography, Top 10 wealthiest university endowments by size for FY21, Top university endowments by assets under management | PitchBook, [dostęp: 15.3.2023]

^[2]Akademia Leona Koźmińskiego,  Żelazny Koźmiński, czyli pierwszy w polskim środowisku akademickim kapitał żelazny | Akademia Leona Koźminskiego Warszawa (kozminski.edu.pl) [dostęp: 13.10.2023].

^[3]Link: https://www.uw.edu.pl/razem-dla-dobra-wspolnego/
^[4] Brown, Jeffrey R., Stephen G. Dimmock, and Scott Weisbenner, 2012, The supply and demand for charitable donations to higher education, Working Paper, National Bureau of Economic Research.